سقف تیرچه بلوک بتنی به خاطر هزینه کمتر نسبت به سقف‌های دیگر، نیروی کار زیاد، در دسترس بودن مصالح و اجرای سریع، طی سال‌های اخیر، بسیار رواج پیدا کرده و بیشترین استفاده را هم در طراحی نقشه سازه فولادی و هم طراحی نقشه سازه بتنی داشته است. در ادامه به معرفی اجزای سقف تیرچه بلوک می‌پردازیم.
اجزای سقف تیرچه بلوک
- تیرچه
تیرچه‌های مورد استفاده در سقف تیرچه بلوک از لحاظ جنس مصالح به 2 دسته بتنی و فولادی با جان باز تقسیم می‌شود، که به تیرچه‌های فلزی، کرومیت هم گفته می‌شود.
تیرچه‌های بتنی خود به 2 دسته خرپایی و پیش‌تنیده تقسیم می‌شود که نوع خرپایی بیشترین کاربرد را در بین تیرچه‌ها دارد.
وظیفه اصلی تیرچه‌ها انتقال بار سقف تیرچه بلوک بتنی به تیرهای اصلی است که به صورت یک عضو خمشی این بار را تحمل می‌کنند. تیرچه‌ها قبل از بتن‌ریزی، وزن خود، بلوک‌ها و کارگران را تحمل می‌کنند و پس از بتن‌ریزی، وزن بتن هم به بارهای قبلی اضافه می‌شود که تیرچه‌ها با کمک جک‌های زیر سقف کل این بارها را تحمل می‌کنند.
تیرچه‌های خرپایی از سه قسمت فولادی و یک قسمت بتنی تشکیل می‌شوند: میلگردهای پایینی، خرپا، میلگرد بالایی و قسمت بتنی که به پاشنه تیرچه معروف است. در بعضی از این تیرچه‌ها قالب پاشنه، از جنس سفال استفاده می‌شود که بعد از بتن‌ریزی، همراه تیرچه باقی می‌ماند. در این صورت به این تیرچه‌ها فوندوله‌دار می‌گویند.
نکته بسیار مهمی که در مورد ساخت این تیرچه‌ها باید رعایت کنید آن است که میلگرد مورد استفاده در این تیرچه‌ها نباید جوش شده باشد. برای درک بهتر این موضوع، مقاله میلگرد جوشی تیرچه را مطالعه کنید.
تیرچه‌های پیش‌تنیده به صورت کامل بتنی هستند. قبل از ساخت تیرچه، سیم‌های فولادی از داخل تیرچه عبور داده شده و تحت کشش قرار می‌گیرد و پس از بتن‌ریزی تیرچه، سیم‌های فولادی رها می‌شود تا تیرچه تحت فشار قرار گرفته و تحمل نیروی کششی بیشتری داشته باشد. تیرچه‌های پیش‌تنیده برای دهانه‌های بلند، بسیار مناسب هستند.
اما نوع دیگر تیرچه، کرومیت است که معمولا در سازه‌های فولادی استفاده می‌شود چون به راحتی به اسکلت فلزی جوش می‌شود. در این تیرچه برخلاف تیرچه بتنی خرپایی، پاشنه از جنس فولاد است.
برای آشنایی بیشتر با تیرچه‌ها می توانید مقاله انواع تیرچه‌های سقف تیرچه بلوک را مطالعه کنید.
- بلوک
نقش بلوک‌ها در سقف تیرچه بلوک بتنی، قالب برای بتن‌ریزی و ایجاد فضای خالی در مقطع سقف است و هیچ نقش سازه‌ای ندارند. با این حال بلوک‌ها باید دارای مقاومت کافی در برابر ضربه و فشار باشند تا حین عملیات حمل و نصب بر روی سقف، خرد نشوند.
همچنین جنس مواد تشکیل دهنده بلوک نباید تأثیر منفی بر روی بتن سقف داشته باشد. بلوک‌های رایج در بازار ایران از سه جنس سیمانی، سفالی و یونولیتی هستند.
- بلوک‌های سیمانی
این بلوک‌ها از ترکیب سیمان، ماسه و آب ساخته می‌شوند و در هر دو مقطع سقف و دیوار قابل استفاده هستند. نوع دیواری این بلوک‌ها به دو صورت توخالی و توپر ساخته می‌شوند.
بلوک‌های سیمانی قیمت مناسبی دارند، مقاومت در برابر ضربه خوبی دارند و معمولا در اکثر نقاط کشور به راحتی در دسترس هستند. اما مهم‌ترین عیب این بلوک‌ها، وزن زیاد آن‌هاست که وزن کل سازه را افزایش می‌دهد.
- بلوک‌های سفالی
نوع دیگر بلوک‌ها سفالی هستند که عایق حرارت و مقاوم در برابر آتش‌سوزی هستند اما مقاومت در برابر ضربه این بلوک‌ها بسیار پایین است و معمولا موقع حمل و نصب، ضایعات بسیار زیادی به جا می‌ماند.
- بلوک‌های پلی استایرن
نوع سوم بلوک‌های پلی استایرن یا یونولیتی هستند که در چند سال اخیر بسیار در بازار رواج پیدا کرده است. این بلوک‌ها وزن بسیار پایینی دارند و ضایعات موقع حمل خیلی کمتر از بلوک‌های سیمانی و سفالی است. نوع معمولی این بلوک‌ها، در مقابل شعله آتش ضعیف بوده و به سرعت شعله‌ور می‌شود که با تغییر در نوع مواد سازنده، این بلوک کندسوز شده و مشکل برطرف شده است.
نکته منفی این نوع بلوک در اجرای لایه گچ زیر سقف است که حتما نیاز به رابیتس دارد و همچنین موقع نصب برای برش بلوک‌ها، اگر از اره استفاده شود، خرده‌های یونولیت در کل سقف پخش می‌شود که اصلا مناسب نیست.
- میلگرد جمع‌شدگی و حرارت
بتن سقف پس از گیرش، به دلیل خشک شدن آب داخل خود، دچار ترک خوردگی و کاهش حجم می‌شود که برای جلوگیری از ترک‌های زیاد، از میلگردهای جمع‌شدگی و حرارت استفاده می‌شود. این میلگردها به صورت دو شبکه عمود برهم بر روی سقف تیرچه بلوک بتنی اجرا می‌شوند. فاصله بین دو میلگرد جمع‌شدگی و حرارتی متوالی نباید از 25 سانتی‌متر تجاوز کند.
- دال بتنی (بتن رویه)
بتن رویه به عنوان یکی از اجزای سقف، بعد از نصب و تنظیم تیرچه‌ها و چیدمان بلوک‌ها، اجرا می‌شود و پس از انجام روند عمل‌آوری، به مقاومت مورد نظر می‌رسد. بتن رویه به همراه تیرچه‌ها، تشکیل یک مقطع T شکل می‌دهد که برای تحمل بارهای وارده مناسب است.
علاوه بر اجزایی که در بالا گفته شد، میلگردهای اوتکا (یا اودکا) و میلگردهای لنگر منفی (ممان منفی) هم بر روی سقف نصب می‌شوند. برای آشنایی با انواع دال‌ها و اجزای مختلف آنها، مطلب مربوط به سقف دال بتنی را مطالعه کنید.
محدودیت‌های سقف تیرچه بلوک بتنی
- حداکثر فاصله محور تا محور تیرچه‌ها، 70 سانتی‌متر است.
- ضخامت بتن رویه بالای سقف، نباید از 5 سانتی‌متر و همچنین 1/12 فاصله محور به محور تیرچه‌ها کمتر باشد.
- عرض تیرچه‌ها نباید از 10 سانتی‌متر کوچکتر و همچنین از 0/28 برابر ضخامت کل سقف کمتر باشد. به طور مثال اگر ضخامت کل سقف 35 سانتی‌متر باشد، عرض تیرچه‌ها برابر با 10 سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود.
- حداقل فاصله دو بلوک در دو طرف یک تیرچه، پس از نصب نباید از 6/5 سانتی‌متر کمتر باشد.
- حداکثر دهانه قابل پوشش با سقف تیرچه بلوک به طور معمول حدود 8 متر می‌باشد.
نتیجه‌گیری
سقف تیرچه بلوک بتنی با وجود معایب و اشکالات زیاد و همینطور قدیمی بودن آن، برای استفاده در پروژه‌های بزرگ ساختمانی اصلا گزینه مناسبی نیست. با این حال، این سیستم سقف همچنان پرکاربردترین نوع سقف در پروژه‌های ساختمانی کشور ما، مخصوصا در پروژه‌های کوچک می‌باشد. این سیستم سقف هنوز هم در پروژه‌های کوچک بسیار اقتصادی و مقرون به صرفه است. برای مقایسه سقف تیرچه بلوک با سقف جدید وافل مقاله با موضوع “سقف تیرچه بلوک بازنشسته شد” را مطالعه کنید.